Ναβαραίων, Εταιρεία

Στρατιωτική οργάνωση μισθοφόρων από τη Ναβάρα, που πήραν μέρος σε όλους σχεδόν τους πολέμους από τον 10o έως τον 17ο αι. Η πρώτη συμμετοχή της Ε.Ν. στους πολέμους αναφέρεται στον 14o αι. στον πόλεμο του βασιλιά της Ναβάρας Κάρολου B’ εναντίον του βασιλιά της Γαλλίας Κάρολου E’. Μετά το τέλος του πολέμου, η Ε.Ν. μισθώθηκε από τον Ναβαραίο βασιλόπαιδα Λουδοβίκο ντ’ Ερβέ, που διεκδικούσε την κυριαρχία της Αλβανίας και ετοιμαζόταν να εκστρατεύσει εναντίον του Καρόλου Τόπια. Η εκστρατεία αυτή ματαιώθηκε εξαιτίας του θανάτου του Λουδοβίκου και η Ε.Ν. έμεινε χωρίς απασχόληση. Αργότερα όμως, ο τυχοδιώκτης Tζιάκομο ντε Μπο, που είχε οικειοποιηθεί τον τίτλο του αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης και του ηγεμόνα της Αχαΐας, αποφάσισε να καταλάβει το πριγκιπάτο της Πελοποννήσου και το δουκάτο της Αθήνας. Για τον σκοπό αυτό μίσθωσε την Ε.Ν. και με αρχηγό τον Μαγιώτη Koκαρέλη κατέλαβε την Κέρκυρα και βάδισε εναντίον του δουκάτου της Αθήνας. Τα μέλη της Ε.Ν., με τη βοήθεια μερικών τοπικών αρχόντων, κατέλαβαν τη Λιβαδειά, τη Θήβα και μερικά κάστρα, αλλά αποκρούστηκαν στη Λαμία, την Άμφισσα και την Ακρόπολη της Αθήνας. Τον Μάιο του 1830, ο βασιλιάς της Αραγονίας, Πέτρος Δ’, έστειλε στρατεύματα εναντίον των Ναβαραίων και τους ανάγκασε να στραφούν στην Πελοπόννησο. Σύναψαν τότε συνθήκη με τους εγκατεστημένους στην Πελοπόννησο ιππότες του Αγίου Ιωάννη και κατέλαβαν το πριγκιπάτο της Αχαΐας. Ο αρχηγός των Ναβαραίων Μαγιώτος έγινε απόλυτος κύριος του πριγκιπάτου έως το 1383. Οι Ναβαραίοι, μετά τον θάνατό του, τελείως ανεξάρτητοι πια και έχοντας την έδρα τους στο παράλιο φρούριο του Ναβαρίνου, διεξήγαν συνεχείς πολέμους εναντίον του ελληνικού δεσποτάτου του Μιστρά και εναντίον των Τούρκων. Τελικά όμως αναγνώρισαν την επικυριαρχία των δεύτερων. Στα χρόνια εκείνα, αρχηγός τους ήταν ο Πέτρος ή Βόρδος του Αγίου Σουπεράνου. Το 1402, ο Πέτρος πέθανε, αφήνοντας στην αρχή τη γυναίκα του Μαρία, ως επίτροπο των ανήλικων παιδιών του. Το 1404 η Μαρία διώχτηκε από τον ανιψιό της Κεντυρίωνα B’ Ζαχαρία, ο οποίος ανακηρύχθηκε ηγεμόνας της Αχαΐας.